1. Ngành Giáo dục học là gì? Khác gì so với Sư phạm?
Ngành Giáo dục học là lĩnh vực khoa học nghiên cứu về giáo dục, tập trung tìm hiểu quá trình dạy, học và những quy luật chi phối việc giáo dục con người. Sinh viên ngành này được trang bị kiến thức nền tảng về tâm lý, xã hội, lịch sử và chính sách giáo dục nhằm hiểu rõ cách con người học tập ở mọi lứa tuổi cũng như các yếu tố ảnh hưởng tích cực hoặc tiêu cực đến quá trình đó.
Nói cách khác, Giáo dục học giúp chúng ta nhìn sâu vào bức tranh tổng thể của hệ thống giáo dục, từ phương pháp giảng dạy, phát triển chương trình đến quản lý và đánh giá giáo dục.
Nhiều người thường nhầm lẫn giữa giáo dục học và Sư phạm. Thực tế, hai ngành này có định hướng khác nhau.
Ngành Sư phạm chủ yếu đào tạo giáo viên, tập trung vào phương pháp giảng dạy môn học cụ thể và kỹ năng đứng lớp, truyền đạt kiến thức cho học sinh.
Trong khi đó, Giáo dục học là ngành học tổng quát về giáo dục, không chỉ đào tạo kỹ năng giảng dạy mà còn nghiên cứu sâu hơn về hệ thống giáo dục, tư duy giáo dục, quản lý và các vấn đề vĩ mô trong giáo dục.
Như vậy, sinh viên ngành Giáo dục học sau khi ra trường không nhất thiết phải trở thành giáo viên mà có thể đảm nhiệm nhiều vai trò khác nhau trong lĩnh vực giáo dục như nghiên cứu, tư vấn, quản lý…, trong khi sinh viên Sư phạm thường gắn liền với công việc giảng dạy tại trường học.
2. Các chuyên ngành và hướng nghiên cứu trong Giáo dục học
Ngành Giáo dục học có phạm vi rất rộng, bao gồm nhiều chuyên ngành và hướng nghiên cứu khác nhau để sinh viên theo đuổi tùy theo sở thích và định hướng nghề nghiệp.
Dưới đây là một số chuyên ngành tiêu biểu trong lĩnh vực giáo dục học:
Quản lý giáo dục
Chuyên ngành này đào tạo về công tác quản lý, lãnh đạo trong các cơ sở giáo dục. Sinh viên học cách tổ chức, điều hành trường học hoặc trung tâm giáo dục, hoạch định chính sách giáo dục và đảm bảo chất lượng đào tạo.
Nếu bạn mong muốn trở thành hiệu trưởng, trưởng khoa hoặc cán bộ quản lý tại Sở/Phòng Giáo dục, hướng quản lý giáo dục sẽ trang bị các kiến thức về quản trị trường học, quản lý nhân sự, tài chính và pháp lý trong giáo dục
Tư vấn học đường (Tham vấn học đường)
Đây là chuyên ngành phù hợp nếu bạn muốn hỗ trợ tâm lý và định hướng cho học sinh. Sinh viên được học về tâm lý lứa tuổi, kỹ năng tham vấn và hướng nghiệp.
Sau khi tốt nghiệp, bạn có thể trở thành chuyên viên tư vấn tâm lý trong trường, giúp học sinh giải quyết khó khăn tâm lý, định hướng nghề nghiệp và phát triển kỹ năng sống.
Với vai trò cán bộ tham vấn học đường, bạn sẽ dành nhiều thời gian lắng nghe, đưa ra lời khuyên cho học sinh và phụ huynh về học tập cũng như cuộc sống.
Tâm lý giáo dục
Chuyên ngành này nghiên cứu sâu về hành vi và tâm lý con người trong môi trường giáo dục. Sinh viên học cách phâm tích tâm lý người học, tìm hiểu các yếu tố tác động đến động lực và hiệu quả học tập.
Kỹ năng phân tích tâm lý giúp bạn tư vấn phương pháp học tập phù hợp cho từng đối tượgn người học khác nhau.
Sau khi ra trường, bạn có thể làm chuyên viên tư vấn tâm lý giáo dục, thiết kế các chương trình hỗ trợ tâm lý học đường, hoặc tiếp tục nghiên cứu về tâm lý học giáo dục ở bậc cao hơn.
Công nghệ giáo dục
Đây là một hướng đi rất phù hợp với thời đại chuyển đổi số. Sinh viên chuyên ngành công nghệ giáo dục học cách ứng dụng các công nghệ hiện đại như phần mềm, ứng dụng, nền tảng e-learning, VR/AR… vào việc giảng dạy và quản lý giáo dục.
Mục tiêu là tận dụng công nghệ để làm cho việc học hiệu quả và hấp dẫn hơn. Với sự bùng nổ của EdTech (Educational Technology), cử nhân công nghệ giáo dục có thể làm việc ở các công ty công nghệ giáo dục, thiết kế nội dung số, quản trị hệ thống học trực tuyến hoặc làm chuyên viên chuyển đổi số trong các trường học.
Xây dựng chương trình giáo dục
Hướng này tập trung vào thiết kế, đổi mới chương trình học và phương pháp giảng dạy. Bạn sẽ học cách xây dựng khung chương trình cho từng cấp học, biên soạn giáo án, tài liệu giảng dạy và đánh giá hiệu quả chương trình.
Sinh viên có thể tham gia vào các dự án cải cách giáo dục, viết sách giáo khoa hoặc làm việc tại các viện nghiên cứu giáo dục để phát triển chương trình mới phù hợp với nhu cầu thực tiễn.
Giáo dục đặc biệt
Nếu quan tâm đến việc giáo dục trẻ em có nhu cầu đặc biệt như trẻ khuyết tật, chậm phát triển, rối loạn học tập…, đây là một chuyên ngành rất có ý nghĩa. Bạn sẽ học cách thiết kế chương trình và phương pháp giảng dạy dành riêng cho từng dạng đối tượng đặc biệt, giúp họ phát huy tối đa khả năng.
Cơ hội nghề nghiệp bao gồm trở thành giáo viên giáo dục đặc biệt, chuyên viên tư vấn tại các trung tâm hỗ trợ phát triển trẻ đặc biệt, hoặc làm việc trong các tổ chức phi chính phủ về giáo dục hòa nhập.
Giáo dục người lớn và giáo dục cộng đồng
Không chỉ trẻ em mới cần học, người trưởng thành cũng có nhu cầu học tập suốt đời. Chuyên ngành giáo dục người lớn trang bị kiến thức về đào tạo người trưởng thành, giáo dục thường xuyên, xóa mù chữ và phát triển cộng đồng.
Nếu theo hươngs này, bạn có thể làm việc tại các trung tâm giáo dục thường xuyên, tổ chức các lớp kỹ năng cho cộng đồng, hoặc tham gia vào các dự án phát triển giáo dục tại vùng sâu, vùng xa.
3. Chương trình đào tạo ngành Giáo dục học
Chương trình đào tạo cử nhân giáo dục học thường kéo dài 4 năm, tùy trường. Nội dung học được thiết kế khoa học và logic, giúp sinh viên nắm vững kiến thức nền tảng lẫn kỹ năng thực hành cần thiết trong lĩnh vực giáo dục.
Về cơ bản, chương trình sẽ bao gồm các khối kiến thức sau:
Kiến thức đại cương
Như nhiều ngành khác, sinh viên sẽ học các môn đại cương về khoa học xã hội và nhân văn để có nền tảng rộng.
Ví dụ: Triết học, Xã hội học, Ngoại ngữ, Tin học cơ sở, Pháp luật đại cương… Những môn học này rèn luyện tư duy phản biện và nhận thức xã hội cho sinh viên.
Kiến thức cơ sở ngành
Đây là phần quan trọng định hình tư duy giáo dục cho sinh viên, bao gồm các môn như Tâm lý học giáo dục, Giáo dục học đại cương, Lý thuyết giáo dục, Lịch sử giáo dục, Xã hội học giáo dục, Kinh tế giáo dục, Chính sách giáo dục… Những môn này giúp hiểu rõ bản chất, mục tiêu và quy luật của hoạt động giáo dục cũng như bối cảnh hệ thống giáo dục Việt Nam và thế giới.
Kiến thức chuyên ngành
Tùy từng trường và định hướng, sinh viên sẽ chọn các môn chuyên sâu theo chuyên ngành mình theo đuổi (như đã liệt kê ở trên).
Chẳng hạn, nếu bạn thiên về Tư vấn học đường sẽ học các học phần về Tham vấn tâm lý, Kỹ năng giao tiếp sư phạm, Giáo dục hướng nghiệp, Phát triển kỹ năng sống….
Nếu chọn Quản lý giáo dục sẽ học Quản lý hành chính nhà nước về giáo dục, Quản lý nhân sự trong giáo dục, Đảm bảo chất lượng giáo dục, Thanh tra – kiểm tra giáo dục.
Còn với Công nghệ giáo dục có thể học Ứng dụng CNTT trong giáo dục, E-learning và phát triển học liệu số, Thiết kế đa phương tiện trong giảng dạy…
Nhìn chung, mỗi nhóm chuyên ngành sẽ có tổ hợp môn chuyên biệt, nhưng cũng không thiếu các kỹ năng liên ngành như Phương pháp nghiên cứu khoa học giáo dục, kỹ năng sư phạm…
Thực tập và rèn luyện nghiệp vụ
Song song với lý thuyết, sinh viên ngành Giáo dục học được tạo điều kiện tham gia thực hành và thực tập thực tế. Bạn có thể được kiến tập tại các trường học, trung tâm tư vấn hoặc tổ chức giáo dục ngay từ năm 3, năm 4.
Thời gian thực tập tốt nghiệp thường kéo dài vài tháng, giúp sinh viên trực tiếp trải nghiệm công việc như trợ giảng, tập làm công tác tư vấn hay hành chính giáo vụ.
Ngoài ra, nhiều trường còn yêu cầu khóa luận tốt nghiệp hoặc báo cáo tốt nghiệp để sinh viên vận dụng kỹ năng nghiên cứu giải quyết một vấn đề giáo dục cụ thể – đây cũng là cơ hội tốt để rèn luyện tư duy khoa học.
Về kỹ năng, chương trình chú trọng trau dồi cho sinh viên các kỹ năng mềm cần thiết của một nhà giáo dục như kỹ năng giao tiếp và thuyết trình, kỹ năng lắng nghe – thấu hiểu, kỹ năng tổ chức sự kiện giáo dục, kỹ năng làm việc nhóm, và đặc biệt là kỹ năng phân tích, tổng hợp thông tin và lập kế hoạch giáo dục.
Bạn cũng sẽ học cách sử dụng công nghệ thông tin trong soạn thảo giáo án, quản lý lớp học hoặc xây dựng tài liệu điện tử – là những điều rất hữu ích trong thời đại giáo dục 4.0.
4. Các tổ hợp môn xét tuyển ngành Giáo dục học
Ngành Giáo dục học có mã xét tuyển đại học là 7140101. Các trường đại học thường tuyển sinh ngành này theo nhiều tổ hợp môn khác nhau, phù hợp với cả khối tự nhiên lẫn xã hội.
Một số tổ hợp xét tuyển tiêu biểu cho ngành Giáo dục học bao gồm:
- Khối A00 (Toán, Vật lý, Hóa học)
- Khối B00 (Toán, Hóa học, Sinh học)
- Khối C00 (Văn, Lịch sử, Địa lý)
- Khối C14 (Văn, Toán, Giáo dục KT&PL)
- Khối C19 (Văn, Lịch sử, Giáo dục KT&PL)
- Khối D01 (Văn, Toán, Tiếng Anh)
Mỗi trường có thể sử dụng các tổ hợp khác nhau. Do đó, nếu bạn quan tâm đến ngành học này, hãy xem thông tin tuyển sinh cụ thể của từng trường để chọn tổ hợp thế mạnh của mình.
5. Các trường đại học ngành Giáo dục học uy tín
Mặc dù Giáo dục học là ngành học quan trọng, nhưng số lượng trường đào tạo chuyên sâu ngành học này ở Việt Nam chưa nhiều so với các ngành như kinh tế hay kỹ thuật.
Tuy nhiên, những trường đang đào tạo Giáo dục học đều có bề dày kinh nghiệm và uy tín trong lĩnh vực giáo dục, đảm bảo sinh viên ra trường có kiến thức vững vàng và kỹ năng tốt.
Dưới đây là một số trường tiêu biểu bạn có thể tham khảo:
Học viện Quản lý giáo dục
Trường công lập trực thuộc Bộ GD&ĐT, chuyên đào tạo về quản lý giáo dục và khoa học giáo dục. Học viện Quản lý giáo dục là địa chỉ uy tín hàng đầu miền Bắc cho ngành Giáo dục học và Quản lý giáo dục, với đội ngũ giảng viên là các chuyên gia, nhà nghiên cứu giáo dục giàu kinh nghiệm.
>> Tham khảo: Thông tin tuyển sinh Học viện Quản lý Giáo dục
Trường Đại học Sư phạm Thái Nguyên
Một trường đại học trực thuộc Đại học Thái Nguyên, đây là trường sư phạm trọng điểm ở khu vực Đông Bắc. Ngoài các ngành đào tạo giáo viên, trường có ngành Giáo dục học nhằm cung cấp nguồn nhân lực cho công tác nghiên cứu và quản lý giáo dục địa phương.
>> Tham khảo: Thông tin tuyển sinh Trường Đại học Sư phạm Thái Nguyên
Trường Đại học Khoa học Xã hội và Nhân văn – ĐHQG TPHCM
Tại phía Nam, Khoa Giáo dục của trường Đại học Khoa học Xã hội và Nhân văn (ĐHQG TPHCM) là địa chỉ quen thuộc đào tạo cử nhân giáo dục học. Khoa này đã có từ lâu đời và mở nhiều chuyên ngành khác. Sinh viên được học trong môi trường khoa học xã hội, nhân văn giàu tính học thuật và có cơ hội tham gia các hoạt động nghiên cứu thực tế.
>> Tham khảo: Thông tin tuyển sinh Trường Đại học Khoa học xã hội nhân văn – ĐHQG TPHCM
Trường Đại học Sư phạm TPHCM
Là trường sư phạm hàng đầu phía Nam, Trường Đại học Sư phạm TPHCM bên cạnh đào tạo giáo viên cũng có ngành Giáo dục học.
Chương trình của trường chú trọng cả lý thuyết lẫn thực hành, giúp sinh viên vững vàng kỹ năng tư vấn và tổ chức hoạt động giáo dục. Điểm chuẩn ngành này của trường ở mức khá cao (24.82 điểm năm 2024), phản ánh chất lượng đầu vào tốt.
>> Tham khảo: Thông tin tuyển sinh Trường Đại học Sư phạm TPHCM
Trường Đại học Thủ Dầu Một (Bình Dương)
Là một trường đại học địa phương năng động, có ngành Giáo dục học nhằm phục vụ nhu cầu nhân lực giáo dục cho tỉnh Bình Dương và các tỉnh phía Đông Nam Bộ.
Sinh viên được thực tập sớm tại các trường phổ thông và trung tâm trong khu vực, tạo lợi thế trải nghiệm thực tế.
>> Tham khảo: Thông tin tuyển sinh Trường Đại học Thủ Dầu Một
Ngoài ra, còn một số trường khác như Trường Đại học Sư phạm Kỹ thuật Vĩnh Long, Trường Đại học Thành Đô cũng đào tạo ngành học này. Khi chọn trường, bạn nên cân nhắc về chất lượng đào tạo, điểm chuẩn hàng năm cũng như vị trí địa lý để thuận tiện cho quá trình học tập của mình.
6. Cơ hội nghề nghiệp ngành Giáo dục học
Một trong những điểm hấp dẫn của ngành giáo dục học là cơ hội nghề nghiệp rất đa dạng. Không chỉ bó hẹp trong vai trò giáo viên giảng dạy, cử nhân giáo dục học có thể đảm nhận nhiều vị trí khác nhau trong lĩnh vực giáo dục và cả ngoài hệ thống trường học truyền thống.
Dưới đây là những hướng đi nghề nghiệp phổ biến cho sinh viên tốt nghiệp ngành này:
Giảng dạy và đào tạo
Tất nhiên, với kiến thức giáo dục học, bạn hoàn toàn có thể trở thành giáo viên tại các trường mầm non, tiểu học, THCS, THPT hoặc giảng viên các môn khoa học giáo dục tại các trường cao đẳng, đại học.
Nhiều sinh viên giáo dục học sau khi học bổ sung chứng chỉ sư phạm hoặc bằng thạc sĩ chuyên ngành có thể giảng dạy các môn như kỹ năng sống, phương pháp giáo dục hay tâm lý học tại trường đại học, cao đẳng sư phạm.
Ngoài ra, bạn cũng có thể tham gia mảng đào tạo phi chính quy, ví dụ làm giảng viên kỹ năng mềm, huấn luyện viên trong các trung tâm đào tạo, trung tâm kỹ năng.
Chuyên viên tư vấn giáo dục
Đây là lựa chọn phù hợp nếu bạn thích hỗ trợ và làm việc trực tiếp với học sinh, sinh viên. Các chuyên viên tham vấn học đường làm việc tại trường phổ thông để tư vấn tâm lý, sức khỏe tinh thần cho học sinh. Họ giúp học sinh giải tỏa căng thẳng, vượt qua khủng hoảng tuổi teen, xây dựng kỹ năng ứng phó và phát triển tinh thần khỏe mạnh.
Bên cạnh đó, chuyên viên tư vấn hướng nghiệp cũng là vai trò quan trọng giúp định hướng cho học sinh về chọn ngành, chọn trường, lộ trình nghề nghiệp tương lai.
Ngoài môi trường học đường, cử nhân giáo dục học có thể làm tham vấn tại các trung tâm tư vấn tâm lý – giáo dục ngoài xã hội, các dự án hỗ trợ thanh thiếu niên, hoặc làm cố vấn giáo dục cho những tổ chức phi chính phủ về phát triển thanh niên.
Chuyên viên phát triển chương trình và đánh giá giáo dục
Với kiến thức về lý thuyết giảng dạy và đánh giá, bạn có thể trở thành cán bộ nghiên cứu, phát triển chương trình giáo dục. Công việc bao gồm thiết kế giáo án, chương trình học mới, biên soạn tài liệu giảng dạy hoặc đánh giá và cải tiến chương trình hiện hành.
Vai trò chuyên viên đánh giá giáo dục cũng rất quan trọng, bạn sẽ tham gia vào đo lường chất lượng dạy và học, đánh giá lớp học, giáo viên, học sinh hoặc làm trong các cơ quan đảm bảo và kiểm định chất lượng giáo dục.
Những vị trí này thường có tại các viện nghiên cứu giáo dục, trung tâm phát triển chương trình (thuộc Bộ GD&ĐT hoặc các Sở GD&ĐT), hoặc các tổ chức khảo thí, kiểm định độc lập.
Quản lý giáo dục
Nếu bạn có tố chất lãnh đạo, sau vài năm tích lũy kinh nghiệm, bạn có thể thăng tiến lên các vị trí quản lý trong ngành giáo dục.
Ví dụ: Hiệu trưởng, hiệu phó trường học; trưởng phòng đào tạo của một trung tâm giáo dục; chuyên viên phòng/ sở giáo dục địa phương; hoặc cán bộ quản lý dự án giáo dục trong các tổ chức phi chính phủ.
Ngay sau khi tốt nghiệp, sinh viên Giáo dục học cũng có thể làm nhân viên hành chính giáo vụ tại các trường học (phụ trách công tác sắp xếp thời khóa biểu, hồ sơ học sinh, hỗ trợ tổ chức sự kiện giáo dục).
Dần dần, với kỹ năng tổ chức và hiểu biết hệ thống, bạn sẽ có cơ hội trở thành người quản lý hoặc lãnh đạo một bộ phận trong lĩnh vực giáo dục.
Nghiên cứu viên, học giả về giáo dục
Đối với những bạn đam mê nghiên cứu học thuật, ngành Giáo dục học mở ra con đường trở thành nhà nghiên cứu giáo dục.
Bạn có thể làm việc tại các viện nghiên cứu, trung tâm khoa học giáo dục hoặc giảng dạy – nghiên cứu tại các trường đại học. Chủ đề nghiên cứu rất phong phú, từ tâm lý học giáo dục, phương pháp dạy học, phát triển trẻ em cho đến chính sách giáo dục, công bằng giáo dục…
Để tiến xa trên con đường này, nhiều cử nhân chọn học tiếp Thạc sĩ, Tiến sĩ Giáo dục học trong hoặc ngoài nước.
Sau khi có học vị cao, bạn có thể trở thành chuyên gia tư vấn chính sách giáo dục, tham gia vào việc hoạch định chiến lược cải cách giáo dục quốc gia hoặc địa phương.
Lĩnh vực giáo dục phi truyền thống
Ngày nay, vai trò của chuyên gia giáo dục đã vượt ra ngoài khuôn khổ trường học. Bạn có thể làm việc trong lĩnh vực đào tạo nhân sự doanh nghiệp (Corporate Training) – thiết kế và tổ chức các khóa đào tạo kỹ năng cho nhân viên trong công ty.
Nhiều doanh nghiệp lớn cần những chuyên viên phụ trách đào tạo nội bộ có hiểu biết về phương pháp giáo dục người lớn.
Bên cạnh đó, sự phát triển của truyền thông và xuất bản cũng tạo cơ hội cho cử nhân Giáo dục học tham gia làm biên tập viên cho sách giáo khoa, tài liệu học tập, hoặc chuyên gia thiết kế nội dung e-learning cho các nền tảng học trực tuyến.
Một số bạn trẻ năng động thậm chí trở thành YouTuber/TikToker giáo dục, sáng tạo nội dung học tập bổ ích cho học sinh sinh viên trên mạng xã hội – một hướng đi mới mẻ trong thời đại số.
Nhìn chung, với tấm bằng Giáo dục học, bạn có thể linh hoạt chọn lựa con đường sự nghiệp phù hợp với thế mạnh của bản thân. Nhiều nhà tuyển dụng đánh giá cao sinh viên tốt nghiệp ngành này nhờ vào kỹ năng sư phạm, khả năng giao tiếp và tư duy tổ chức mà họ có.
Dù làm việc ở môi trường nào, trường học, doanh nghiệp hay tổ chức xã hội, bạn đều có cơ hội đóng góp cho sự phát triển con người thông qua giáo dục, một công việc ý nghĩa và đáng tự hào.
7. Mức thu nhập trung bình của ngành Giáo dục học
Vấn đề thu nhập luôn là mối quan tâm thực tế. Đối với ngành Giáo dục học, mức lương của bạn sau khi ra trường sẽ phụ thuộc vào công việc cụ thể và nơi bạn làm việc (khu vực nhà nước hay tư nhân).
Tại các cơ quan nhà nước (ví dụ làm giáo viên trường công, chuyên viên trong biên chế), thu nhập thường tuân theo bảng lương quy định của Nhà nước.
Chẳng hạn, một giáo viên mới ra trường ở trường công lập hiện nay có mức lương cơ bản khoảng 5–7 triệu đồng/tháng (tùy trình độ đại học hay cao đẳng) cộng các khoản phụ cấp.
Với việc tăng lương cơ sở từ 1/7/2024, lương giáo viên các cấp dao động từ mức tối thiểu ~4,9 triệu đến tối đa ~16 triệu đồng/tháng tùy hạng chức danh và thâm niên.
Trên thực tế, giáo viên hạng III (hạng phổ biến) ở bậc THPT có thể nhận khoảng 7–10 triệu/tháng, còn giáo viên lâu năm hoặc quản lý (hạng I, II) có thể đạt 15–20 triệu/tháng (bao gồm phụ cấp thâm niên, ưu đãi nghề).
Tại các thành phố lớn như TP.HCM, với chính sách hỗ trợ đặc thù, thu nhập giáo viên giỏi thậm chí có thể lên tới ~30–40 triệu đồng/tháng ở cuối sự nghiệp. Tuy nhiên, những con số cao này không phổ biến và đòi hỏi nhiều năm công tác.
Trong khi đó, nếu bạn làm việc cho tổ chức tư nhân hoặc doanh nghiệp, mức lương khởi điểm có xu hướng cao hơn so với khu vực công. Theo số liệu tuyển dụng, lương khởi điểm cho cử nhân Giáo dục học làm việc ở công ty, trung tâm tư nhân thường từ khoảng 7 triệu đồng/tháng trở lên
Điều quan trọng là, đam mê và sự cống hiến trong ngành giáo dục đôi khi không thể đo đếm hoàn toàn bằng tiền lương. Nhiều người chọn ngành này vì ý nghĩa xã hội và niềm vui khi được đóng góp cho sự trưởng thành của người học.
Tuy vậy, với xu hướng xã hội ngày càng coi trọng giáo dục, mức đãi ngộ cho những người làm trong lĩnh vực giáo dục ở Việt Nam cũng đang dần được cải thiện. Nếu bạn giỏi chuyên môn, có kỹ năng tốt, cơ hội thăng tiến và tăng thu nhập trong ngành Giáo dục học là hoàn toàn khả quan.
8. Tố chất và kỹ năng cần có để học tốt ngành Giáo dục học
Ngành Giáo dục học đòi hỏi một tổ hợp đa dạng các tố chất và kỹ năng ở người học. Dưới đây là những phẩm chất quan trọng giúp bạn học tốt và thành công trong lĩnh vực này:
Đam mê giáo dục và kiên nhẫn
Trước hết, bạn cần có sự đam mê với việc dạy và học. Yêu thích làm việc với con người, đặc biệt là trẻ em và thanh thiếu niên, sẽ là động lực lớn cho bạn.
Bên cạnh đó, tính kiên nhẫn là không thể thiếu, giáo dục là quá trình dài hơi và không phải lúc nào cũng thấy kết quả ngay. Bạn phải kiên trì lắng nghe, theo sát sự tiến bộ (dù nhỏ) của người học và không bỏ cuộc khi gặp khó khăn.
Kỹ năng giao tiếp và thấu hiểu
Một nhà giáo dục giỏi cần biết lắng nghe và thấu hiểu người khác. Kỹ năng giao tiếp tốt giúp bạn truyền đạt ý tưởng rõ ràng và tạo thiện cảm với học sinh, phụ huynh, đồng nghiệp.
Khả năng lắng nghe, đồng cảm sẽ đặc biệt hữu ích nếu bạn làm công tác tư vấn hoặc giáo viên chủ nhiệm. Hãy rèn luyện việc nói năng mạch lạc, biết đặt câu hỏi và biết chia sẻ, động viên người khác, những điều này sẽ hỗ trợ bạn rất nhiều trong môi trường giáo dục
Tư duy phân tích và sáng tạo
Giáo dục học không chỉ có “tấm lòng” mà còn cần “cái đầu”. Bạn nên có tư duy phân tích để đánh giá vấn đề giáo dục một cách khách quan, logic.
Chẳng hạn, phân tích nguyên nhân dẫn đến kết quả học tập sa sút của một nhóm học sinh, hoặc đánh giá hiệu quả của một phương pháp dạy học mới.
Đồng thời, óc sáng tạo cũng rất quan trọng, giáo dục hiện đại đề cao việc đổi mới, sáng tạo trong cách dạy và cách giải quyết vấn đề. Người học ngành này cần linh hoạt, biết nghĩ ra ý tưởng mới để cải thiện trải nghiệm học tập (ví dụ như thiết kế trò chơi học tập thú vị, ứng dụng công nghệ mới vào lớp học).
Kỹ năng tổ chức và làm việc nhóm
Trong môi trường giáo dục, bạn sẽ thường xuyên tổ chức sự kiện, hoạt động (như hội thảo, sinh hoạt ngoại khóa, dự án học tập) và làm việc cùng nhiều người. Vì vậy, kỹ năng tổ chức, quản lý thời gian rất cần thiết để sắp xếp công việc hiệu quả.
Bên cạnh đó, hãy rèn luyện khả năng làm việc nhóm – biết phối hợp với đồng nghiệp, chia sẻ nhiệm vụ và hỗ trợ lẫn nhau hướng tới mục tiêu chung. Một dự án giáo dục thành công thường là kết quả của nỗ lực tập thể, do đó kỹ năng này sẽ giúp bạn hòa nhập và thăng tiến nhanh hơn.
Khả năng thích ứng và học hỏi không ngừng
Xã hội luôn thay đổi, giáo dục cũng phải liên tục cập nhật. Người làm trong ngành giáo dục cần có tinh thần học hỏi suốt đời. Bạn phải chủ động cập nhật những kiến thức, phương pháp mới trong và ngoài nước để áp dụng vào công việc.
Tố chất nhanh nhạy với cái mới và sẵn sàng thích nghi với thay đổi (ví dụ: chuyển sang dạy học trực tuyến khi cần, học cách dùng một phần mềm quản lý lớp học mới) sẽ giúp bạn trở thành một nhà giáo dục hiện đại và hiệu quả.
Tinh thần trách nhiệm và đạo đức nghề nghiệp
Cuối cùng nhưng không kém phần quan trọng, làm giáo dục đòi hỏi tâm huyết và đạo đức nghề nghiệp. Bạn cần ý thức rõ trách nhiệm của mình đối với sự phát triển của người học cũng như những tác động mình tạo ra cho xã hội.
Trung thực, công bằng, tôn trọng và luôn đặt lợi ích giáo dục lên hàng đầu là những giá trị cốt lõi. Tố chất này giúp bạn giữ vững uy tín và nhận được sự tin tưởng từ học sinh, phụ huynh và đồng nghiệp.
Nếu bạn nhận thấy mình có nhiều điểm phù hợp với những tố chất trên, đó là dấu hiệu tốt cho thấy bạn có thể phù hợp với ngành Giáo dục học.
Ngược lại, nếu còn yếu ở kỹ năng nào, đừng lo, chương trình đào tạo và trải nghiệm thực tế sẽ giúp bạn cải thiện dần.
Quan trọng nhất là có thái độ cầu tiến, sẵn sàng học hỏi và rèn luyện bản thân trong suốt quá trình học đại học cũng như sự nghiệp sau này.
9. Xu hướng nghề nghiệp ngành Giáo dục học trong 5–10 năm tới
Nhìn về tương lai gần, ngành Giáo dục học đang đứng trước nhiều cơ hội mới đồng thời cũng không ít thách thức trong bối cảnh xã hội hiện đại. Dưới đây là một số xu hướng nổi bật trong 5–10 năm tới mà các bạn trẻ quan tâm ngành này nên biết:
Chuyển đổi số mạnh mẽ trong giáo dục
Chuyển đổi số là xu hướng tất yếu, và giáo dục nằm trong số những lĩnh vực được ưu tiên chuyển đổi số hàng đầu.
Những năm tới, việc ứng dụng công nghệ sẽ càng sâu rộng, lớp học thông minh, bài giảng e-learning, trí tuệ nhân tạo hỗ trợ cá nhân hóa việc học, dữ liệu lớn (Big Data) giúp theo dõi và phân tích quá trình học tập. Điều này mở ra nhu cầu lớn về chuyên gia công nghệ giáo dục.
Các trường học cần người am hiểu cả giáo dục lẫn CNTT để làm cầu nối triển khai công nghệ. Cơ hội cho cử nhân Giáo dục học là có thể tham gia vào các dự án chuyển đổi số trường học, làm chuyên viên e-learning hoặc tư vấn cho các công ty EdTech phát triển sản phẩm phù hợp sư phạm.
Tuy nhiên, thách thức là bạn phải không ngừng học hỏi công nghệ mới và linh hoạt thích nghi với phương thức dạy – học thay đổi liên tục.
Nhu cầu cao về chuyên viên tham vấn và hỗ trợ tâm lý
Xã hội hiện đại kéo theo nhiều áp lực lên học sinh, sinh viên (về học tập, định hướng, sức khỏe tinh thần…). Vì vậy, các trường học ngày càng chú trọng đến dịch vụ tham vấn học đường.
Trong 5-10 năm tới, dự báo nhu cầu tuyển chuyên viên tư vấn tâm lý học đường sẽ tăng ở hầu hết trường phổ thông, đặc biệt tại các thành phố.
Vai trò của những người làm công tác này cũng được đề cao hơn, được xem như một phần không thể thiếu giúp giáo dục phát triển toàn diện (cả tri thức lẫn nhân cách).
Sinh viên Giáo dục học có kỹ năng tâm lý, tham vấn sẽ có lợi thế lớn để đáp ứng xu hướng này.
Phát triển các chương trình giáo dục đổi mới, kỹ năng mềm
Xu hướng giáo dục hiện đại tập trung nhiều vào phát triển kỹ năng thế kỷ 21 cho người học (như tư duy phản biện, sáng tạo, kỹ năng hợp tác, kỹ năng sống…). Do đó, bên cạnh chương trình chính khóa, các chương trình giáo dục kỹ năng, ngoại khóa sẽ nở rộ.
Vai trò của chuyên gia giáo dục là thiết kế những hoạt động học tập trải nghiệm, lồng ghép kỹ năng mềm vào bài giảng. Các mô hình như giáo dục STEAM, giáo dục trải nghiệm, giáo dục hướng nghiệp sớm cho học sinh phổ thông sẽ rất được quan tâm.
Nếu bạn có kiến thức liên ngành và tư duy đổi mới sáng tạo, bạn có thể trở thành người tiên phong xây dựng những chương trình giáo dục kiểu mới, đáp ứng nhu cầu phát triển kỹ năng cho thế hệ trẻ.
Vai trò của chuyên gia giáo dục trong xã hội hiện đại
Xã hội càng phát triển càng nhận ra tầm quan trọng của giáo dục, do đó tiếng nói của các chuyên gia giáo dục ngày càng có trọng lượng.
Trong tương lai, các chuyên gia Giáo dục học có thể tham gia tư vấn chính sách, góp ý xây dựng chương trình quốc gia, hoặc xuất hiện trên các diễn đàn, phương tiện truyền thông để chia sẻ quan điểm về các vấn đề giáo dục nóng hổi (như cải cách thi cử, giảm tải chương trình, giáo dục giới tính, giáo dục đặc biệt…).
Điều này vừa là cơ hội để những người làm giáo dục thể hiện chuyên môn, vừa đòi hỏi họ phải có kiến thức sâu rộng và kỹ năng truyền thông tốt để tác động tích cực đến cộng đồng.
Nếu bạn định hướng trở thành một nhà hoạt động giáo dục hoặc chuyên gia tư vấn độc lập, hãy chuẩn bị thật tốt ngay từ bây giờ về cả kiến thức chuyên môn lẫn khả năng kết nối cộng đồng.
Cơ hội ngoài môi trường sư phạm truyền thống
Xu hướng “mở” của thị trường lao động cho phép cử nhân Giáo dục học thử sức ở nhiều lĩnh vực giao thoa.
Trong 5-10 năm tới, bạn có thể thấy nhà giáo dục xuất hiện ở những nơi tưởng chừng không liên quan: ví dụ một start-up về công nghệ tuyển người hiểu biết về giáo dục làm UX Designer cho ứng dụng học tập; một kênh truyền hình tuyển biên tập nội dung giáo dục; hay một tập đoàn lớn mở trung tâm đào tạo nội bộ và cần chuyên viên xây dựng chương trình đào tạo nhân viên.
Điều này đòi hỏi các cử nhân Giáo dục học tương lai phải năng động, dám bước ra khỏi “vùng an toàn” trường học để khai thác những cơ hội mới.
Những kỹ năng về quản lý dự án, kiến thức kinh tế – xã hội sẽ bổ trợ rất tốt nếu bạn muốn lấn sân sang các lĩnh vực phi truyền thống này.
Sự chuyển mình của giáo dục trước yêu cầu của thời đại số và xã hội tri thức đang tạo nên một môi trường đầy thú vị cho những ai dấn thân vào lĩnh vực này.
Để nắm bắt cơ hội, ngay từ bây giờ, các bạn học sinh yêu thích giáo dục hãy trang bị cho mình nền tảng kiến thức vững, kỹ năng cần thiết và một tinh thần cầu tiến.
Giáo dục học không chỉ là một ngành học – đó còn là hành trình để trở thành người đóng góp cho tương lai, bởi “giáo dục chính là vũ khí mạnh nhất mà bạn có thể dùng để thay đổi thế giới”. Chúc bạn thành công trên con đường đã chọn!
Nguồn tham khảo bài viết: Thông tin tổng hợp từ Glintz, Zunia, Hướng nghiệp GPO, VnExpress, Bộ Giáo dục và Đào tạo… và nhiều cơ sở giáo dục khác.
